Popular Posts

Friday, 30 August 2019

Am∙beng ki∙sikni dingdangani aru mua dakgi oikolrangku siani aru gam∙mitdani - Chanchirimanina siani (Am∙beng version)


          A∙chikdrangni gi 12 dialect-uni, Am∙beng ki∙sikba kutokha hong∙pa∙a aru jelbra jelsubatgipbaba hong∙a. Indakgi jelbatda aru apbala biapdrangu pripra∙ani kri, Am∙beng ki∙sik ganda∙in jolgipbinnuni biwal (aditda) katta wekbiwaldrangu dingdanggrikga indiba ma∙sigrikgaia. Ia kan∙dikgipba sianiu, ia Am∙beng jolha jolgipbinnuni dingdanggrikgaku janapna mangsongja indiba aditda Standard A∙chik literature A∙we ki∙sikguni dingdanggrikgi wekbiwal kattarangkuha janapbetna mangsonga. A∙we dialect-kuha∙in A∙chik literature-u ra∙chakgani ha∙selu, Am∙beng ki∙sik aru gipbin dialect-drangni wekbiwaldrangdi tengri∙ian (ta∙rakgen) gima∙angongaha ma∙na innuba ji∙in joltangni kutoktangni ki∙sikku golpuwa uamangdi puraia sikkia dongja inni chonnikganiku chagrongronga. Ia hin∙dikgi joltangni ki∙sikku aganu∙in onchepbaku man∙nani ha∙sel∙in, bang∙a puraia sikkia donggipba aru dal∙druba∙onggipba dambidrangba A∙we dialect-kuha∙in jakkalbatdongaha. Indiba 2018 bilsiuni, Am∙bengni didrang su∙drang ki∙siktangku gamchatnikgi aru ma∙ambini ki∙bisringku ripbingna ja∙ku di∙chagatdongaha. Ian jatna aru Am∙beng diritchudrangna katchabiani hong∙a, maina Am∙beng ki∙ni man∙ni cha∙ani tangkamnajok. Iaku aganengu∙in, gipbin A∙chik dialect-drangba jikai Atong aru Rugarangba dialect-tangku ripbingna ja∙ku di∙na nangongjokha.

          Ianu Am∙beng aganbiwalni A∙weuni aditda dingdanganiku janapbetna sikbia aru ian Am∙beng Literature Society-ku kulianinaba dakchakbiani hong∙nuwa inni anga ka∙dongbia. Ia dingdanganiku angni sianidrang ra∙chakgimin standard Am∙beng kattadrangdi hong∙ja. Indiba Am∙beng ki∙sikku sigatdaniu aru ripbinganiuna niam gitda ja∙rikgi sina jotna man∙nuwa inninba, han∙tangni chanchianikuha∙in ki∙rang hon∙nani hong∙onga. Ianu angni siani aru janapbani, iaku ja∙rikchong∙motna nangnuwa innidi mangsongja, indiba jinma damha∙in sikkudrangku dondimmimingna chanchianinaha siani hong∙a. Hai han∙ching namdapbatdanina jinma alnammi chanchirimna.

          Anga garo grammar, english grammar aru phonetics-drangku nammi dakgi ma∙sibrija, aru altugipba (simple-u) sianiuha∙in janapbetdaronga. Saubadrang grammar-rangu aru phonetics-u ning∙tubi∙i ma∙sigipbadrang ia Am∙beng literature society-na namdapbatna kim∙kro ka∙na nangchongmotda. Joljol aditda angni nikganirangku aru chanchianiku ki∙rangku (proposal-drangku) niangsikkarimna:

      1.    /eng/ → /ong/:
    Bang∙batda ong∙onggipba kattarangu∙in (progressive-rangu) jiu∙in A∙we ki∙sikgu /eng/ katta tongku jakkala, Am∙beng ki∙sikgudi /ong/ hong∙sikka∙a. Misokna gitda:
A∙we - Am∙beng: re∙angenga - ri∙angonga, hi∙angonga, i∙angonga; Cha∙enga - Cha∙onga; Ringenga - ringonga

     2.    /s/ → /h/:
  Am∙bengu /s/ oikolni pallu /h/ oikolku jakkalrongbatda. Indiba da∙ururu chasong gitalni Am∙bengdrang /s/-ku∙in jakkalbatdongaha aru /s/-ni paludi /h/-ku jakkalanikudi mandi gitchamni agananikuha∙in kinnabiarongjok.
Bang∙batda kattarangu∙in, A∙weni katta jangchirangu /s/ gnang jakkalgipba∙u, Am∙bengudi /h/ oikolkuha jakkalsikka∙a. Indiba aditda A∙we katta∙u /s/ oikolcha a∙bachengipba kattadrangudi, Am∙bengudi /s/ oikolku jakkalronggijaniku bang∙a kattadrangku nikna man∙na. Misokna gitda:
A∙we -  Am∙beng: saksa – akha; taningsa – taningha; damsa – damhasakanti – akganti; paksa - pakha; ge∙sa - gi∙ha

    3.    /r/ → /h/:
A∙weu aditda /r/ oikolcha ha∙bachenggipba kattadrangu Am∙bengudi /h/ oikolku jakkalsikka∙a aru mitdam jolrangudi /r/ oikolku∙in ra∙gala ba jakkalsikkaja. Ia indikgi agannaniku mandi gitchamni agannakuha∙in kinnarongongjok. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: re∙bo – hi∙bu, i∙bu, ri∙bure∙angjajok – hi∙angjajok, i∙angjajok, ri∙angjajok.

    4.    /chi/ → /chaba /i/ → /a/:
Aditda kattarangu, A∙weu /chi/ katta tongni palludi, Am∙bengu /cha/ katta tongku jakkalsikkabatronga. Minggipbin dakgi talatsikka∙udi, A∙weu /i/ oikolni palu Am∙bengcha /a/ oikolku jakkalsikka∙a. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: Bachina – bachana; nokchina – nokchana; skulchi – sikkulcha; maichi – maicha, maiacha, ma∙cha.

    5.    /an/ → /inba /∙in/:
A∙weu /an/ katta tongu, Am∙bengudi /in/ katta tongku jakkalsikkabatronga aru mitdam jolni wekbiwal kattadrangudi /in/-na sikkang rakga dongronga. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: nokchianba – nokcha∙inba, nokchainba; ba∙raan – ba∙ra∙in; tampian – tampi∙in, tanpiin; bachinan – bachana∙in; na∙an – na∙a∙in, na∙ain.

    6.    /e/ → /iba /e/ → /h/:
A∙weni /e/ oikolu, Am∙bengudi /i/ oikolkuha jakkalsikkabatda. A∙weu /e/ oikolcha, katta ha∙bachenganiudi, Am∙bengudi /h/ oikolchaba ha∙bachengsikka∙a. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: gume – gumi; name – nammi; ki∙me – ki∙mimeja∙o – mija∙u, ong∙e – ong∙i, hong∙i; re∙a – ri∙a, hi∙a, i∙a; te∙brong bite – ti∙brong biti; lekka sea – rekka sia; on∙dimkal∙e – hon∙dimkal∙i; mande – mandide∙ona – di∙ona; e∙king – i∙king, hi∙king, ri∙king; na∙ade – na∙adime∙a (male, bamboo shoot) – mi∙a; e∙sal – hi∙sal, i∙sal; eng∙a – heng∙a; enggok ra∙a – henggok ra∙a.

    7.    /o/ → /u/:
Am∙bengu, /o/-ni pallu /u/-kuha jakkalsikka∙a. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: boning – buning; do∙o – du∙u; soa – suwa; kotip – kutip; kotok – kutok; mosa – musa; re∙so – ri∙su, hi∙su, i∙su; ianoan – ianu∙in, ianuin; do∙bok – du∙mok; hoe – hu∙i, u∙i; roa – rua; rorama – rurama, ruamma, hi∙ramma; goe – gui, guwiporaia – puraia, sosima – susimma, chusimma; ripoa – ripbua.

    8.     /a/ → /h/:
A∙we ku∙u /a/ aro /e/ oikolcha ha∙bachenggipba kattadrang, Am∙bengudi /h/ oikolginnang ha∙bachengsikka∙anirangku mandi gitchamdrangni wekganiku kinnana man∙na. Bang∙a Am∙beng kattarangu∙in /h/ oikolcha ha∙bachenganiku nikrongbatda aru A∙weu /h/ oikolcha ha∙bachenggipba kattadrang kumibia. Indiba da∙urudi, /h/ oikolcha ha∙bachengani kattadrangku mandi gitchamdrangni agannaninidrangna agridi, chasong gitdalni agannanidi komimanchabiongaha. Misokgani:
A∙we - Am∙beng: A∙ba – ha∙ba; a∙a – ha∙a; ola – hola; an∙senga – han∙senga, a∙bri – ha∙bri; a∙chik – ha∙chik; an∙ching – han∙ching; on∙dima – hon∙dimma; anga – hanga (wa∙alo jakku hanga); am∙a – ham∙a; ang∙ke – hang∙ki, ang∙ki; on∙a – hon∙na, ron∙a, ron∙na.

    9.     /rang/ → /drangba /simang/ → /ong/:
A∙weu /rang/ katta tongku, plural-na jakkala. Indiba Am∙bengudi mandina, matburingna aru samboldrangna /drang/, aro mandenaha∙in /ong/ katta tongku, pluralna jakkalsikka∙a. Misokgani:
A∙we - Am∙beng: manderang –mandidrang, mandirang; do∙orang – du∙udrang; na∙simang - na∙song; na∙mang – no∙ong; matchurang – masudrang; na∙simangba – no∙ongba; me∙chikrang – mi∙chikdrang, mi∙chikkarang.

    10.     /u/ → /i/:
Aditda bang∙bia kattadrangu∙in A∙weni /u/ oikolku jakkalaniu, Am∙bengu /i/ oikolku jakkalsikka∙anidrangkuba nikna man∙na. Misokgani:
A∙we - Am∙beng: ku∙sik – ki∙sikbutchuma – bitchima; bimung – biming; ga∙subebea – ga∙sibibia.

11. /t/ → /d/:
     A∙weu /t/ oikolginnang wekgipbakuba aditda Am∙beng kattadrangu /d/ oikolku jakkalsikka∙anidrangku nikna gitda man∙a. Misokgetani:
A∙we - Am∙beng: dingtang - dingdang; dingtang dingtang - dingdang dingdang; dingtang gatang - dingdang gadang.

12. /gen/ /nuwa/ ba /nawa/:
        A∙weu /gen/ katta tongni pallu, Am∙bengudi /nuwa/ ba /nawa/ katta tongku jakkalsikkabatronganiku nikna man∙na, indiba da∙ururdi /gen/ katta tongkuba jakkalbatdongaha. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: cha∙gen – cha∙nuwa, cha∙nawa; ringgen – ringnuwa, ringnawa; re∙anggen – ri∙angnuwa, hi∙angnuwa, i∙angnuwa; atchonggen – asongnuwa, asongnawa; song∙gen – song∙nuwa.

13.  /baksa/ /ming/:
                A∙weu /baksa/ preposition-kudi, Am∙bengudi /ming/ katta tongku jakkalsikkabatronga. Misokgani:
A∙we – Am∙beng: Ramke baksa Omet Americachi re∙anga – Ramkeming Omet Americachi hi∙anga; Togan baksa sawa re∙anggen? – Toganming sawa hi∙angnuwa?

     14.   Mitdam oikolku mitdam katta tongu jakkalgijani bidingu:
A∙weu, A∙we ki∙sikni aganna ki∙rang gitda aru phonetics-ni gitda mitdam oikolku sianiu jakkalja. Indiba ua ji oikolku∙in A∙we kattarangu jakkaljachim (galachim), Am∙bengu sianiudi jakkalna ba ra∙gatna nanga inni anga chanchia aru jakkalkan janapbaniku dakna sikga. Ua oikolrangku Am∙benguba jakkalgija siudi, kinnatubigipba mitdam Am∙beng jolni aganbiwal kattadrangdi gima∙angkunuwa. Ua ka∙ma∙u misokgimmin gitda sigenchimmudi asol ki∙rangu sigimminku nammi puraina man∙na aru ian ripbinganiba hong∙nuwa. Uandakgi sigenchimmudi katta tongrangkuba (syllable-kuba) nami baakna altubatda. Misokganidrang:

i)    k → (k + g) → kg:
A∙we - Am∙beng: mikil – mikgil; raka – rakga; riking – rikging; kata – katda; ga∙aka – ga∙akga; baka (dig) – bakga, baaka (distribute) - baakga, simsake – simsakgi, sakanti – akganti, cha∙toka – cha∙tokga.

ii)  p → (p + b) → pb:
A∙we - Am∙beng: janapa – janapba; sapa – sapba; a∙bachenggipa – ha∙bachenggipba, a∙bachenggipba; nangchapa – nangchapba; ripia – ripbia.

iii) t → (t + d) → td:
A∙we - Am∙beng: talata – talatda; on∙ata – on∙atda, hon∙atda, ron∙atda; chotalata – chutalatda [chu-tal-at-da]; mitam – mitdam; be∙ata (break) – bi∙atda; bi∙at(request) – bi∙atda.

15. Vowel oikolgri katta tongni bidingu:
Standard A∙chik literature-u katta tong (syllable), vowel oikolgri dongna man∙ja. Vowel oikolgri katta tong dongna man∙jagenchimuba, mitdam kattarangudi vowel-ku jakkalgija sianiku nikna man∙na. Mitdam kattadrangu (jikai, skatang, skia...), muana katta tongo vowel-gri jakkala? Uandakgipba kattadrangku ta∙rakgi agana, ba ka∙sinkal∙i aganna aru ta∙rakpretdi aganna dakgi nitaitaiu ki∙ranguniku hon∙titi dingdanganiku ma∙sirikna man∙na. Ji katta∙uan, ta∙rakkal∙li agannengmitingu ua vowel-ni ki∙rangku (sound-ku) kinnasraprikgija gitda dakpilli ta∙rakga, uandakgipba kattarangu (jikai cha∙mnoka, seng∙gnangjakskil) vowel /i/ oikolku jakkaljaha aru vowel-gri gitda nikgaiaha. Ua jeni jatchiu∙in /i/ vowel-ku jakkalja, uarangara: sp, st, sk, gn, bl, mn, bl, tl, ml, aru sn hong∙a. Ia oikol gi∙gniprakni jatchiu vowel / / oikolni gam∙ma ta∙rakga aru ta∙rakgi agannaku kinna∙ariudi, vowel donggija gitda chanchiman∙naria. Indiba uandakgipba kattadrangku, ka∙sinni agantaitai∙i niudi consonant oikol gi∙ginnini jatchiu oikol / / donga inni nammi∙in ma∙sia. Indiba ta∙rakgi gam∙mitrongani ha∙sel, standard literature-u / / oikolku consonant gi∙ginnini jatchio jakkaljaha.

Indiba A∙we kattarangu mitdam ta∙rakgi gam∙gipadrangu single apostrophe-ku jakkala, jekai p’lak, aro b’laka. Ka∙sinni puraiudi p’l aro b’l consonant-ni jangchiu single aposthophe-ni pallu /i/ donganiku uina man∙na, indiba gam∙mani sul ta∙rakga. Indiba Am∙bengudi jangchiu vowel / / oikolku galna jakkija aru jakkallu∙in namgnirarang bang∙nuwa, maina ji kuna noksikni Am∙beng wekbiwal rokkomku ma∙sina dakchakga.

Am∙beng ki∙sikgu, bang∙a katta∙uan agansottongani bang∙bia. Indiba uandakgipba kattadrangudi Am∙bengu ka∙sinni aru ta∙rakgija agananiku kinnarongbata. Uni gimin uandakgipba kattadrangu jiu∙in standard A∙chik literature-u oikol gi∙gnini jatchiu /i/ oikolku jakkaljachim, Am∙bengu sia jotdaniudi jakkallu∙in nambatda aru altubatda, aru bang∙a namgnirang dongmancha∙a. Misokganidrang:

i)  sk /:
A∙we - Am∙beng: skia – sikkia, ska (want) – sikga, sko – sikko, sku – sikku, skroka – sikkrokga, skapong (kosak) – sakgapong, da∙skari – da∙sikkari, skatang – sikgatang, skang – sikkang, ja∙skil – ja∙sikkil.

ii)  st /:
A∙we - Am∙beng: stua – sittua, stapa – sittapba, stonga – sittonga.

iii)  sp /:
A∙we - Am∙beng: spronga, sponga (blow air or dust) – sippronga, sipponga, an∙spo moa – an∙sippo moa, spaka (unpleasant taste; push) – sippakga, cha∙spa ringspa – cha∙sippa ringsippa.

iv)  gn /:
A∙we - Am∙beng: seng∙gnang – seng∙ginnang, okgnang – okginnang, gnang – ginnang, neng∙gnok – neng∙ginnok, namgnirang – namginnidrang, gni(two) – ginni.

v)  bl /:
A∙we - Am∙beng: beng∙b’lok – beng∙bilok, b’lek bil∙chek – bil∙ek bil∙chek, b’laka – bilaka.

vi)  sn /:
A∙we - Am∙beng: sninga (imitate) – sinninga, sroa snama (borrow) – srua sinnama, wa∙al snama – wa∙al sinnama, snare – sinnari, sinnaru; snila – sinnila, sinnilla, sneng - sinneng.

vii) mn /:
A∙we - Am∙beng:  mnio – minnio, minniu, cha∙mnoka - cha∙minnokga.

viii)  pl /:
A∙we - Am∙beng: p’lak – pillak.

ix) / tl / aru ml /:
A∙we - Am∙beng: nam’long (naked)– namilong; kum’long kut’long – kumilong kutilong; kum’leng sut’leng – kumileng sutileng; t’long t’long ga∙akonbaa – tilong tilong ga∙akkonba∙a.

Uandakgipa kattarangu, gi∙gni consonant oikolni gisepbu /i/ oikolku jakkalanawana ma jakkaljawanuwama, ian jinmani chanchirimmi niamku ra∙gatdaniuha pangchaknuwa. Indiba Am∙benguba uandakgipba ta∙rakgi aganbiwal bang∙ian donga. Uni gimmin angadi minggniu sianiku∙in ra∙chakganiku namnikganidi: Ka∙sinkal∙li wekgipba∙u /i/ oikolku aru ta∙rakbatdi wekgipa∙u single aposthophe ( ’ ) chinku, uandakgipba consonant gi∙ginnini jangchiu jakkallu namnuwa. 
Misokgani: seng∙ginnang ≈ seng∙g’nang; sippronga ≈ s’pronga; cha∙minnokga ≈ cha∙m’nokga; pillak ≈ p’lak; sinninga ≈ s’ninga.

     16.  A∙chik standard-u /w/ oikolni bidingu:
          A∙chik standard-u, /w/ oikolni bidingu jakkalna nanga gitda gam∙gipba ku∙rangu jakkalgijagipbarangu, Am∙beng sianiudi  jakkallu∙in nambatnawa. Angni chanchiani gitdadi standard literature-u mitdam kattarangu, ji A∙we ku∙rangu∙in dipththong / au / ni sullu gam∙manga uarangudi /w/ oikolku jakkaljaha. Jekai, namnaua, aua aro mikaua. Indiba bang∙a changu∙in Am∙beng sulo, ia kattadrang akkiha dingdanga. Uni gimin Am∙bengu sianiu, /w/ oikolku jakkalna nange nikga. Misokganidrang:
A∙we - Am∙bengnamnaua – namnuwa; namnoa - namnuwa (namnua); man∙aua – man∙nauwa, man∙nuwaaua – auwa, abuwaabua; dongtoa – dongtuwa, (dongtua); ga∙sua – ga∙suwa; guala – guwala, giala.
       Ianuba∙in /w/ oikolku jakkalnuwama ma A∙weu siani biwalku ja∙riknuwama, jinmani ja∙ku di∙aniuha pangchaknuwa ma∙chaknuwa.

     17.  / r / aro / / oikolrangni bidingu:
Ia / / aro / i / oikolrangu∙in aditda mandidrang jaja∙aniu chagrongrongbia. Uni gimin, kattani bon∙kam∙mau ba katta tongni bon∙achapakdi (ending-u) /r/-ni pal /l/-kuwan jakkalna nanga. Uandakgipba kattadrangku chanchiaton, aditda A∙chik ku∙u kattani bon∙achapak /r/-ku jakkalgipba Bengali ba Assamese katta∙uni ong∙rongbatda inni nikna gitda sakkirang donga. Jekai oikor ba oikorrang (A∙weu siani). Indiba Am∙bengu oikol inni jakkalluha nambatnuwa. Am∙bengni ku∙rangu, / r / aro / / joljol apsan dongna nangu∙in, joljol / lr / dongna amma indiba joljol / rl / ong∙na amrongja. Misokgani: Oikolrang ong∙na man∙na indiba oikorlang ong∙na man∙ja, oikorlang ine siudi ortu∙in gima∙aha. Apsan dakgi, bichal (bichar hong∙januwa)

     18.  Gi∙ha oikolku gi∙gni joljol ong∙na kragipbani bidingu, jian katta tong gi∙ginniu sul   
donga:
   Ia / l /, / m /, / n / aru uandakgipba oikolrangu gi∙gni ba changgni joljol jakkalna nanggipba∙u A∙weu jakkaljaha. Indiba Am∙beng sianiudi, ji oikollin joljol gi∙ginni katta tongu sulku on∙na, uandakgipba kattadrangudi changgni jakkallu∙in nambatnuwa, inni nambatnikga. Jikai, pallonga [pal-long-a] (palonga) aru pallaming (palaming). Ia misokgimminnu /l/ oikol gi∙gni katta tonguan sulku on∙na. Uni gimin, uandakgipba kattadrangudi joljol consonant oikolku sina nanga, inni hanchirimna namnikga. Misokganidrang:
nama ↔ namma (nama), name ↔ nammi (nami), chona (small) ↔ chonna (chona), chona ↔ chuna, aru ama (victory) ↔ amma (ama), niamo ↔ niammu, niamu), gitchamo ↔ gitchammu (gitchamu), ama (mother) ↔ ama, gimik ↔ gimmik (gimik), agana ↔ aganna (agana), segenchimode ↔ sigenchimmudi (sigenchimudi), sana (treatment) ↔ sanna (sana) aru indakgipbadrang.

   Ianuba∙in jilma ma∙ku melinuwa, joljol gi∙gni oikolku jakkalnuwama ma jakkaljanuwa, tom∙bimongi niam retdiku ra∙gatdaniuha ma∙chaknuwa. Angni aganpa∙anidi, ji katta∙uan oikol gi∙ha∙innan gi∙gni katta tongu sul donga, gi∙ginni oikolku jakkalu∙in gamchatdanidrangdi bang∙batdaniku nikga.

    19.  Rakgani ja∙man consonant oikolni sul dongchapbani bidingu:
Ia∙in dingdangmancha jinma chanchirimna nangbiani. A∙wecha rakga totdani biwalu∙in ja∙rikangkunuwama ma Am∙beng biwalu dingdang niammu ja∙riknuwa? Angni nikaniudi Am∙beng biwalu dingdang akkiha dingdangi tariu∙in nambatnawa. Rakgani ja∙man consonant-ni sul gam∙chapbani donggipba∙udi, Am∙beng biwalu rakgani ja∙mannuba rakgana sikkang donggipba oikolku∙in jakkallu namnawa. Misokgatdani: chol∙engku → chol∙leng [chol∙-leng], pil∙engku → pil∙leng [pil∙-leng], man∙ako → man∙naku [man∙-na-ku], chon∙aku → chon∙na [chon∙-na], ram∙a → ram∙ma [ram∙-ma-ku] aru nom∙a → nom∙ma [nom∙-ma].

Ianuba∙in misokgimin kattadrang gitda dakgipba∙u rakgani ja∙man consonant-drangku jakkalnuwama ma jakkaljanuwa, jinmani chanchirimma∙uha krongku∙in songnuwa.

    20. English ki∙sikguniku ra∙srugipba kattarangni bidingu:
Bilsi 2000-na sikkang, bang∙a A∙chik songrangu∙in puraia sikkia dongjachim. Puraia sikkia dongja∙ani ha∙sel∙in ji kattarang∙in A∙chik ku∙o dongjachim, English ba British-drangni ki∙sikku agan∙pa∙u∙in nammi gam∙mitna changjaha aru han∙tangni man∙natanguha jakkalsikka∙aha. Indakgi gam∙mitna changja∙enba man∙natangu agananian da∙udi A∙chik ki∙sikha ong∙sikkabajok. 
Misokgani:
English – Am∙beng: half pant – happen, appen; long pant – rongpen, longpen; lasker – ruskol, rusikkol; lamp – lem; lantern – lentin; sandal – sendil; bottle – botil, botol; cycle – saikel; busy – biji; petrol – petdrol aru uandakgipbadrang.

Agangimmin gitda bilsi 2000-na sikkangu, han∙chingni ma∙gitcham-pagitchamdrangni aganba∙aniku Am∙beng ki∙sik inni ra∙chakganidi krabia. Indiba ia da∙u chasong gitdalu gipbin ki∙sikdranguniku ra∙srugipba aru ra∙chapgipba kattarangku mingsongbatdidi English ku∙uniku Am∙beng ku∙tanguna gam∙mitdra∙i jakkalja∙udi nambatda aro krabatda, maina ia chasongudi uigipba bang∙biaha, aro kinnanaba kinnadikga. Chasong gitchammu, rua jarugipba mandi gitchamdrangni puraia sikkia dongja∙imingna gam∙mitna changgijaniku ma∙sichakgi ra∙chakna kra∙a. Indiba chasong gitdalludi gipbin English kattarangku Am∙beng hong∙atdraja∙udi nambatnuwa. Bibi∙in A∙chik kattarangu /f/ oikoldi dongja indiba ia chasongudi gam∙mitna man∙ja∙umangba sianiudi english katta asolku siu∙in nambatda.

Pa. Jesse Jamesni YouTube-u ki∙rangku hon∙naniku anga namnikbia. Bia aganna, ji katta∙in han∙ching Am∙beng ki∙sikgu dongja, ua kattarangkudi Am∙benguna gam∙drakgatdanidi namja, kraja aru kinnadikga. Indakgi Am∙bengu donggijagipba kattaku, Am∙bengcha gam∙drakgatdi sigenchimudi rokkom rokkom neng∙nikanirangku chagrongchong∙motnawa. Jikai, picnic-ku saubadi pitmit, akgipin∙a pikmit, petmit, petnit, pitnit inni rokkomariu agannuwa aru sinuwa. Aeroplane-ku∙a aeruplane, aeruplan, eruplen, iruplen aro sauba∙a iruplain inniba sisikka∙nuwa. Facebook-ku∙a mitdamdrang pesbuk, pisbuk, Facebuk, pesbook innidrang. Mobile-ku mubel, moobel, mibel, mibail aro rokkomari han∙tangni namnikgatangu. English-kura mitdamadrang engra, inglis, englis, englisit, inglisit, aru uandakgi namnikgatangu siettokgarinuwa. Indakgi gipbin ki∙sikguniku, ku∙tanguna jakkaldra∙i siudi, bang∙a man∙dikbiani dongchongmotnuwa. Uni gimin, Am∙bengu donggijagipba kattakudi ki∙sikgipinni gam∙mitdani sulu∙in baibai gam∙mitna aru sina nangchongmotnuwa. Jikai kusakgu misokgetgipbadrangku picnic, aeroplane, facebook, mobile aro english inni∙in gam∙mitna aro rekka∙uba sina nangnuwa. Sikkangu, chasong gitchamni biwalku (aditda) gam∙drakgatdaku ra∙chakgana agridi ia chasongudi gam∙drakgatdi jakkalna nangchongmotjanuwa. Uni gimin, ji katta∙an A∙chik ki∙sikgu donggijagipbarangku, ia chasong gitdallu, english kattarangku Am∙beng ki∙sikgu sidraja∙uan nambatda. English-ku Am∙bengu sidra∙udi, namnikgatangu sitokgarinuwa. Ian man∙dikbiani hong∙nuwa aru miksonganiku ha∙ainaba neng∙goknuwa.

21. English kattaming A∙chik ki∙sikku sichapbani bidingu:
        An∙chingni sia jotdaniu, ku∙tangu katta dongjagenchimudi asol english kattaku∙in jakkalna nanga aru english-ku sichapgipbarangudi hyphen (-)-cha dingdangatdi (separate ka∙i) sina nanga. Jikai ia article-u sigimmin gitda, chong∙mot english katta∙u A∙chik katta∙u ra∙chapbi ba jakkalchapbi sianiudi, hyphen-ku jakkalaha. Kusakgu angni sigiminku misokgatdonga: dialect-u (dialectgu), literature-u (literatureu), dialect-drangni (dialectdrangni), society-ku, phonetics-drangku, simple-u, proposal-drangku, sound-ku, vowel-gri aru gipbindrang. Ua indake siu∙in niaba nituwa, english katta amakuba ha∙aia aru purainaba puraituwa.

Mua dakgi Am∙bengu sina jotna nanga jinma chanchirimuha, namgipba bitidi nangnawa. Hong∙ja∙udi han∙tangtangni namnikgatanguha siaritoknuwa, aru ian puraina miksulbiani hong∙nuwa. Am∙beng ki∙sik bilongen apbala, aro uarang gimikku∙in galchangjana ripbingnadi ji jol gimmik biapbu∙in Am∙beng diritchudrang donga, ua Am∙bengdrang hi∙bachimongi chanchirimna nangnawa.

-------------------------------------------------------------

"Am∙beng ki∙sik bilongi∙in apbala". Iani bidinguba aditda talatdaniku sijotdetna mangsongonga, maina kuna noksikni asol Am∙beng wekbiwalku gima∙atna nangjawajok.

-------------------------------------------------------------
Article-u jakkalgipba chindrang (symbol-drang) aru mangsonganidrang:
i)                 Kattani ka∙ma∙u underline ka∙ani: Ian Awe aru Am∙bengu dingdanggrikganiku misokgani [Jikai, cha∙enga – cha∙onga].

ii)              Striking-ni miksongani: Hin∙dikgi sija∙udi namnuwakon [Jikai, gitchammu (gitchamu].

iii)          ‘Almost equal to’ chin ( ≈ ): Ia gi∙gni siani biwalku∙in ra∙chakgu namnuwakon. [Jikai, seng∙ginnang ≈ seng∙g’nang; cha∙minnokga ≈ cha∙m’nokga].

iv)           ‘Left Right arrow’ ba ‘double head arrow’ (↔): A∙we sia biwalku ja∙rikgenma, ma gitdal Am∙beng biwallu consonant gi∙ginniku sinuwa. [Jikai, niamo ↔ niammu, agana ↔ aganna, gimik ↔ gimmik, palonga ↔ pallonga).

v)              ‘Single arrow’ (): Am∙beng biwallu indikgi siu namnuwa. [Jikai, nom∙a nom∙ma, man∙a man∙na, pil∙e pil∙le]

No comments:

Post a Comment

If there needs to be any improvement of the article or the blog itself, suggestions are always welcome from every reader.

You may also follow on my blog by clicking on the FOLLOW link on the right side.

Thank you.
----------------------------------------

Maiba namdapatna nanganirangko ku•pattina ba agandapna skani dongode, comment-o aganpa•bo. Agandapaniko pangnan katchae rimchaksoa.

Ang blog-ko follow ka•na namnikode, jakrachipak FOLLOW link-ko sikdepenba ja•rikpabo.

Mitelbea.
-----------------------------------------------------