Popular Posts

Monday, 23 October 2017

Sarong


"Na·aba sarong kal·paama skanggo chonnengmitinggo?" Jatni mingsa nambegipa kal·paanikoba 'skanggo chonmitinggo' inesa da·oara sing·na nangskabaengaha. Sarong kal·ani aro gipin A·chik bi·sarangni rokkomari kal·aniranggan jumang gita aro golpoarigitasa ong·skaengjok. Aiaa! namen duknisajok.


.
S


Sarong: Rongbongachi chobaiengga
arong, kal·anirangoni mingsa jakchi kal·ani ong·a. Iako jaksamsachisan kal·rongbata. Ia sarong, kal·na namen nambea aro kal·na kal·tobea. Iako mongsongbate 1980 ba 1990-ni bi·sarang kal·rongbata aro dal·giminrangba gisep-gipu somoirangode kal·paronga. Bi·sarang mongsongbate a·mang to·ommao ba an·cheng gnang so·omgipa biaprango, wilwile asongbil·dake dawakwak dake ba atchong chong·chrote meliatang kusitango wekweke golpoe kal·tokrongbea.

Ia kal·aniko noko, babilchio, kasari / kachario, sa·ra-a·tilao, balim-nokkrao, andipeo aro bang·a je biapoba kal·na nambea. Uandake kal·na namnamgipa biaprangara songni aro noksamni te·brong aro kentri (/che·eng) bipang ja·tingranggoba salakim ka·sinbeani gimin, bi·sa jinma tro-tang baksa jinnonggenba kal·ronga. Indaken ia kal·aniba, songni nokni bi·sa di·sa gimikkon chetchet-chatchat damsan tom·chimongatani ong·achim. Indake jinma asongdawile, asongbil·dakke, atchonbel·bikke, warekrek tom·betbet kal·ako ninaba namen ritibingbing nitopil·achim.

Sarong-ara, mongsongbate jakni ba jakchi kal·anisan ong·a aro uko jaksamsachisan kal·rongbata. Gora sarong aro banggal sarong-ode jak samgnikoba jakkale kal·skaa. Sarong, bimungni kri ro·ongko jakkale ro·ongchin kal·ani ong·a. Bi·sarang an·tangna jakam chakna kragipa ro·ong chonnako chimongrongga. Ro·ongko nama kal·tonagipako ( /size-ko) sandienba kolamma aro man·teljaode dal·kalgipa ro·ong rong·chrakranggoniko dokpeenba tariskaa. Mitamrang rong·chrakko jakkala aro gipinrangra chiringoniko namnamma rong·chi gisim ba rong·kabokko baiani aro tam·bing tam·bing jrimdikdik kal·tobeana kolammenba donrongskaa. Indake kolamgimin ro·ongkon suale ra·ronnean kal·rongbata aro basakobasan ro·ontangtangko jakkalaia. Ro·ong kal·toako man·telja nikteljaode je ramrammari pildeng pilchok ro·ongkoba, alamala kal·na namkalako kal·galgalna sikbeako chakna chaktojaenba jakkalaia. 

Sarong-ko ripeng sakgnisakgittam aro jegita sakba asongdawileke kal·rongbata. Basakkobade mittam bi·sarang baju ripeng dongjaode saksanba kal·skae roaia. Ia kal·anio sakgipin jaja·ate kal·akna man·ja aro uni maibaka·e siakosan sengtime nirike dongaia. Sarongko, saksan sia sijana kingking saksanba dondikgija kal·aia. Basakobade, saniba kal·na saptinggipa changtingbee sininggija jarimprettange kal·jokkode sakgippin susapagiparangde aratpil·eba, gale katnaba namja inenba nimikkuakke dongpilnaba nangpilachim.

Iako dol (/team) dakeba ba saksan saksan dake kal·na man·a. Dol dake susa·anio sangma marak, gittim gittimprak, ka·ma kosak, dal·kalgipa chonkalgipa, me·a me·chik dake aro je gita namnikatang mikchaatang dol ka·e bal·ekenba a·dinggenba, susa·e an·senge chrike ka·dinge sal somoirangko re·atronga. Indake dal·a chonna p'lak kambi dudrengba·gipa gimikkon katchae tom·chimmongjoljol golpo-al·ap joljol songni gittimni manderangkoba meli-ma·gapataoba ong·atronggachim. 



Sarong kal·ani badita ming bak donga?
Sarong mongsongbatede mingbonga donga aro sarong-kosan bang·aan kal·rongbata aro ma·sibata. Uarangra:
1.     Sarong
2.     Gora sarong
3.     Jakjip ba jakkip
4.     Kotchu gora sarong aro
5.     Banggal sarong.

Ua jat-rokkom mingbonga kal·arangoni sarong-ko kal·tokbatronga jean niam ba kal·ani rokkom bang·batja. Uni ja·manora jakjip aro gora sarongkoba kal·ronga. Banggal sarong ingipakode kal·tokbrerongja aro arata inenba jegalrongtoka. Gora sarong aro banggal sarong-ode jak samgnikoba gipepode jakkale kal·a.

Niamrang:

A
nga mongsongbate skanggipani niamkosan iano janapna namnikbea jekon bang·an kal·na me·sunikbata. Jolni kri kal·ani niamrangban bang·bea aro on·ti minti dakerangba dingtanggrikal·a; indiba asolgipa niamrangde apsan dakgrikaia aro bang·
 Sarongko, ro·ong rongbongga ba rongsni-chi kal·a; basakoba changgiparang rongsku-ba jakkalskaa. Bang·an rongsni-chi kal·na namniktokbea. Rongbongga-chira agrepil·e dontonggija ru·ute kal·na man·ani gimin namniktokrongja, indiba mitamrangde rongbongggachin kal·ronggaia. Anga an·tangde rongbonggachide aratmanchaa. Rongbongga aro rongsnina niamrangde apsannangaia aro bang·ede dingtangja.

 Sarong rongsni-ni niamrangko ka·mao point-rang gnang gisik ra·atna namnikbea. Indiba skanggipa general niam-ko aganchengna. A·bachengnade namnikatang seoke sanoniba a·bachengaia. Kal·ani gimikoan ro·ongrangko jak samsanno rim·chimonge mikkangtango gochraa ba gojilwaka. Gochraani ja·mano rongsako kolamchenga aro godoe rim·sona jakkala. Banoba ro·ong chapchapa ba nangdimma donggenchimode ronggipinko il·enggatgija, nanggatgija aro mojimatgija kolammenba kal·na nangchongmota. Ronggipinko nanggaton sia ba an·tangni kal·angkuani cholko dontongge sakgippinna pakwatna nangskaa.

Gimik kal·anion kolchimongge aro jakpao jaktomchengesa gojrachenga aro chobaiani somoiomangmangsan gojrana nangja. (Gojraani ja·mano skanggipa ro·ongko kolamchenggipako ro·ong1 ine donna anga sikbea). Ro·ong1-ko godoenba a·ao donggipako kolenba ga·akatgija rim·sona nanga. (Ua gitchakchi segipakode saniba bi·sani sul sale aganna gitasa aganbone, dikdiksa wagam rammatnaro, neba ne: ''Godogipa ro·ong1-ko rim·sona man·gija ga·akgitode sia channahane''). Gojraani ja·mano, skanggipa ro·ongko kolammani ja·mano kal·ani niamrangko ka·mao sulsul on·a:
a. Sarong: Iano rongdok dongkuenggipako, rongprakprak dakenba rongprakkon kolamma; changdokna ro·ong1-ko godoenba a·aoniko ge·prak ge·prak kolammenba godogipa ro·ong1-ko rim·soa.
b. Gnirong: Iano rongdok dongkuenggipako, a·aoniko ronggniprak dakenba changgittamna kolammenba ro·ong1-ko godoenba rim·soa.
c. Gittamrong: Iano rongdok dongkuenggipako, a·aoniko ronggittamprak dakenba changgnina kolammenba ro·ong1-ko godoenba rim·soa.
d. Brirong: Iano rongdok dongkuenggipako, a·aoniko rongbri aro ronggni dakenba changgnina kolammenba ro·ong1-ko godoenba rim·soa.
e.  Bongarong: Iano rongdok dongkuenggipako, a·aoniko rongbonga aro rongsa dakenba  changgnina kolammenba  ro·ong1-ko godoenba rim·soa.
f.  Pidu: Iano, rongsni ro·ongko rim·chimonggenba, ro·ong1-ko jaksi bima aro jaksi otra gisepo rim·kepe godoenba, rongdokgipako a·ao gop done, godogipako rim·sochenga. Changsatai, rim·sogipa ro·ong1-ko godotaienba, a·ao donggipa rongdokko bik ta·rake rim·chopenba,  ga·akatgija godogipa ro·ong1-ko rim·sotaia.


g. Chobaia: Iano, rongsni gimikkon jakpao rim·chimongge on·titi godoenba bik ta·rake jakko an·pilenba jakpa janggilo sachaka ba ra·chaka. Aro badita rong jakpa janggilo bingbanggipa ro·ongko go·doenba bik dake jakpatangko an·piltaienba, jakpatango rim·kipsotaia. Ga·akatgija jakpao rim·sona man·gipakon rongprakko game-na channaba tik ka·sogimin channaniona (/ jekai kolgrik ba kolatchi-ona) channa.

          Mitamrang komibeoba jakpa janggilo ro·ong ronggittam ba rongbride man·a nangtela inenba niamrangko donna ong·jaode sia channaia. 
Indake chobaiani ja·mano sarong-oni sia sijana kingking kal·taitaia. 
           Changgipin kal·taiaona chol sokbajokkoa, mitamrangde sarongonin kal·piltaia indiba sakgipinrangara jeon siachim unonin kal·piltaina niamko donna. 

Mitamrangde sasti gnangba kal·pila: Hai, maidakgipa sastirangba dongpila ma·sie ra·angskana. Basakkobade gisikrangba sakgipini kal·ako niriktingean ba agan-ka·dinge bekbeke bel·bele rotingenba, an·tangni badiao siachim uko chanchitaitaioba gisik ra·ja aro jamangrongga. Unon darangba susapagiparanggoni ua uandakgipao siachim inenba aganrongja aro ka·sachakbruja. Haha! Indiba alamala gisik ra·kande cholko on·brua, gojilwake badiao siachim ro·ongrangni maidake dongea gitan chanchichippanade on·rongbrua. Indake, indakgipao anga sia ine chanchippenba kal·anggon maibakae siatangoni kal·dikmanja ong·ode, uanode ua sijachim ine agannenba sastina gita mitamranggara saronggonin uko kal·piltaiata. Indiba mitam niamranggode, ua wilwile kal·anio una sokbagipa cholko kal·na on·ja aro chanchichipe kal·anggiminko dondippe matu matu dakrike watatna (ba pass ka·atna) nangskaa aro changgippin chol sokbataijokkosa kal·taina man·aia. 





Game kaani aro enggani niam:

G


ame kaani niamrang kal·giparangni kri dingtang dingtang niamrang bang·bea aro dingtangmancha niamde dongrongbreja. Indiba game kaani donsogimin channani ba point-ona ong·rongbata jekai 20, 50 ba 100-o gamesa ong·a ine channa. Dol gni ong·on game kagrikna aro enggrikna altubea. Indiba dol ge·gittam ba una bate dol bang·on sako kachenggen aro sani kaako engchenggen man·dikala. Uni gimin altubatna gita sulsul wilwile jakkrachipak donggipa dolko game kajoljolchengga. Aro enganiban sulsul jakkra gita re·anggesan an·tangni kaa man·a cha·anikoba enga. 

--------------*****-------------*****------------


(Edit ka·kuenga...)

Sunday, 22 October 2017

RAKA - Maidakgipa kattarango totna jakkala

Anga Garo literature-ko poraiba·e uigipa ma·sigipade ong·paja. Angade garo subject-koan class 7-onasan poraipa·aigipa ong·paa. Indiba angni uiani aro ma·siani gita on·titi agan-bolpa·ate se-jote niatpa·na gisiko sikan baksa namnikbea. Ia kan·dikbee seani sanaba uie-ma·sidapani ong·gen ine anga bebera·a aro ka·donga. Ia tong·kandike segimin gipin lekkaoniko ba  seaoniko sing·sandigijasa  an·tangtang chanchianikosan segimin ong·a. Uni gimin iano angni seani mitamrangde ong·janaba donga, indake ong·gijanirang donggenchimode iako porainasegipa sakprakkon comment-o agan-talatbatatna namnikgipakoan mitelan baksa rimchaksoa.

Angni ia raka-ni gimin seani miksonganide, da·ororo bang·a official lekkarango raka tota-ni niamrangko ja·rikbajaengani giminsan ong·aia aro official lekka chappa ka·anirangode niamrangko ja·rike seode nambegen ine anga A·chik sakprakkon mol·molan baksa mitelna namnikbea.

Raka-ni gimin:
Anga saoba ripengrangni, “Angade raka totna changja’ ba ‘raka-ko gam·atna sapja” ine aganon gisiktango indake chanchironga: “Maini gimin raka mingasai?” Gisiktango aganchakatanio indake sokbara: British aro gipin jatrang mittam A·chik ku·ko ba kattarangko jekai da·ororo-o raka symbol gnang jakkalgiparangko, gam·atna changjani giminsa indake bimung minganio ga·akahakon. (They might have exclaimed with laughter or a smile, even after being repeatedly corrected, for being unable to pronounce properly those with RAKA words as, "It's HARD to pronounce' ba 'Gam·atna rakade"). Raka-ra maia aro uni ortoara maia? Raka-ni ortoara raka ba altue man·ani ong·ja. (Raka means hard or very hard; not easy). Iani giminsa raka ine agane iani symbol-ko donna gita gisik taning seng·gipa British-rang ia symbolko (·) donne jakkalba·na nanggahakon. Himm! Jeba ong·china iade chanchichipatangkosan agandapani ong·aia indiba raka-ni gimin ma·sianisa nangchongmotani ong·a.

Angni chanchiani gita rakani niamrangara ka·mao segimin gita ong·genkon:
  1.      Raka-ko mande aro song-ni bimungrangode jakkalja.

  2.    Raka-ko katta mingsao ge·sasan tota jekai 'Ka·saa' aganani gita seode ‘ka·sa·a’ dakesa ong·gen; ‘ka·wakpila’ iaba ‘ka·wakpil·a’ aro uandakgipa kattarango rakako ge·sasan totaia.

  3.    Raka-ko je kattarangon katta-ko agannengmitingo, katta mingsankon dongdika ba salrikpil·a gita tong·tang dake (jekai katta minggni gita chacha) aganna nanga, uandakgipa agan-golpoaniosan jakkala. Jekai ong·(ong-a), na·(na-a), na·simang (na-simang), ro·(ro-a), kan·dika (kan-dika), ra·sroa (ra-sroa), ga·aka (ga-aka) aro uandakgiparango ku·rangtangko salrika dake gam·atna nanga.

  4.   Raka-ni symbol-ara ‘ · ’ ba dot ong·a. Symbol-ko A·chik ku·o chin minga. Uni gimin, english katta symbol-ni palo chin kattako jakkalskagen. Ia dotni ( · ) bimungkon bullet operator minga. Ia raka ( · ) chinkon english-chi interpunct ineba minga. Ia raka chinnara katta mingsanni jatchio ba on·titi kosak dakao, biapko ra·a. Jatchio innon, kattani jatchiarioko miksongja indiba kattani oikorni agre ka·maoba ong·ja jekai full stop aro agre kosakoba ong·ja jekai single inverted comma. Full stop ( . ), apostrophe ( ' ) aro gipin chinrangkode raka dake totna niamo (ba convention-o) jakkalba·jaha. Uni gimin rakani asol chin manchade bullet operator ( · ) ong·a.

Indiba facebook ba gipin social mediarango manderang gipin symbol-rangko jakkalrongenga. FB, whatsapp, sms aro gipin social media-rango manderangni jakkalani a·selde, mobile phone-rango raka symbol( · )-ko man·ja aro dongjani gimin ong·rongbata. Uni gimin ramram agangrikanio social media-rango jekai (‘ / ’ / . / `/ ˚ / ʺ / ~ / , / ^ / ˇ  / *) aro gipin uandakgipa chinrangko somoi jaruatgija·an seatna altubatani gimin bang·a manderangan jakkalrongska·enga. Rakana gipin chinrangko ramram social media-o jakkalanikode beng·gija ra·chaknaba ga·akaia, indiba porainade man·dikbea. Somoi aro altubatani, ia minggnio pangchake social media-ode beng·oba ong·grammaigen. Indiba officially jakkalanirango jekai lekka chappa ka·anio (Sastro, ring·ani ki·tap, poraiani ki·tap, booklet, leaflet, aro uandakgipa; A·chikni daka rikani gimin da·ororo internet-oba segatanirango) aro news ba koborrangko seanio gipin chinrangko jakkalaniko champengchong·motna gita kimkro (kim·kro) ka·ode nambata aro kra·abatgen.

A·chik ku·o, ku·rango agannani, jolni kri agannani bang·bea aro on·titi dingtanggrikanirang bang·a. Jekai anga kosako seaha:  'kimkro' ba 'kim·kro’, ian jolni kri gam·ata ba aganna. Literature-o ba jeko dakanioba taridaposa (ba modify ka·aniosa) nambatroroa aro silroroa. Uni gimin mitam kattarangode (exceptions ba) ra·chaktelna nangaoan ga·akaia maina A·chik a·song jol gimmikni kattarangkode da·osa ma·sibatrorobaenga aro giproroba·enga. Jekai English ku·sik-o gipin jatni kattarangkoba bilsini bilsi ra·dapenga, uandaken Garo literature-oba jolrikkitni kattarangko; aro raka totanio mitam niamrangko ra·dape aro taridape jakkalode silrorobegen. Indiba mingsa gisik rakna, raka totanio ja·ting ja·pang mangsonggipa niamko pe·aniko jakkalchong·motjaosa nambatbegen. 

Mitam phone-rangni keyboard-o, jekai mobile android app-o Google Indic Keyboard (Google Indic Languages) ingipa·o raka gita dakanggipa chin ge·sa donga. Ia chinnan, raka chinna bate on·tisa dotmabata. Ua chinnara, (•) ong·a. Ia (•) chin, gipin chinrangna batede ( '   ,   .   * ) krakal·e nika, indiba ian asol raka chinde ong·skaja. Uni gimin an·ching A·chikrangoniba ia mobile keyboard app-o raka chin bullet operator-ko donchina ba ra·gatchina ku·rang on·aba nangengaha, maidakode an·ching an·chingni gamchatbegipa raka oikorko name jakkalna man·gen.

Exceptions innon mitamrang example gnangsan angni gisikona nabara. Jekai man·a, gam·a, kal·a, chel·a aro uandakgiparang man·na, gam·ma, kal·la, chel·la inede ong·skana amjawa, maina convention-ni (niam ra·gatgimin) namgipako rakkiangkuna nanga. Uandakgipa kattarangkode jekai man·na-ko man·a ine convention-ni gita jakkalba·ani bidingo taridapjaoan nambegen aro angni chanchiani gitade man·a ine jakkaloan kra·eba nikbata. (Uandakgipa kattarangde ku·rang  ba sul gnang talatosa uina ma·sina altubata).

Mitam kattarango jeon vowel minggni minggittam donga, mongsongbate vowel-oni mingsara ‘U’ ong·a uandakgiparangode rakako donronggija jakkalba·aha ineba poraigimin lekkarangoniko ma·sina gita ama. Jekai uiauinauiata, etc. Tiktak atchrak-matchrak gam·a gita seode u·wia, u·winau·wiata inesa ong·na kra·achim. Indiba uarangara jaja·atanikosa do·ga oska·ani ong·bagen. Dakomangba, da·orode uandakgipa mitam kattarangkode raka gnang jakkalbatroroba·engaha jeka u·iatna aro u·ienga.

Rakani gamchatani:
Raka, spelling apsanno segipa kattarangko, orto ba miksonganiko dingtangata. Ian mingsa raka-ni gamchatbeani ong·a. An·ching A·chik ku·o, bang·a orto dintanggrikani kattarangan spelling-o apsangrikanirang donga. Indiba uandakgipa kattarangoni jaja·aniko champengna man·gipa aro gun gnanggatgipa raka chin ong·a. Uandakgipa kattarangara: ampang / am·pang, bijak / bi·jak, bipang / bi·pang, chama / cham·a, chenga / cheng·a, doka / do·ka, gama / gam·a, henga / heng·a, jatang / ja·tang,  jasa / ja·sa, kena / ken·a, polpola / pol·pola, ringa / ring·a, roa / ro·a, senga / seng·a, sona / so·na, tua / tu·a aro waring / wa·ring.

Hai an·ching officially seanirango asol raka chinko jakkalrimna. Saoba rang·datatnaba donga: "Bani raka bani nom·a? An·chingni jakkalenggipade gimikan A·chik oikoran ong·ja". Bebean an·ching A·chik an·tangni oikor dongjaha, jatni oikorko maidake gima·ataha darangan aganritingba·anio ma·sia. Indiba rasong gnangbe·e an·ching Roman oikorko jakkalengaha, aro an·ching jatni katta ku·rangko sena raka chinko man·aha. Ia raka chinnan gipin jatni sea jotanioni an·chingko dingtangata.

Raka-ko mande aro songni bimungrangode jakkalja:
Rakako mandeni aro songni bimungrangode jakkalrongja. Mandeni bimungo rakako jakkalna champengja indiba jakkalja·o nambata. Bimungtango rakako jakkalna sikgiparang jakkalna man·a,  mamung champengani dongja aro jakkalangna man·gen indiba dingtang dingtang officially kam nanganirango neng·nikaniko chagronggen. Jekai: Da·ororo dingtang dingtang College ba University-rango admission-na Online entrance test-rang ong·rongengaha. Ia entrance test-rangna gapatanirango, raka totna man·jawa aro bimungtangko sena neng·nikanirangko chagronggen. Documents baksa bimung apsan ong·jahaode ja·manno mairangko chagronggen, darangan uia. Uni gimin mandeni bimungrango rakakode jakkalja·on nambatgen.

Raka-ko katta mingsao ge·sasan tota:
Rakako katta mingsa·osan tota aro jakkala. Ian convention-ni ba niam ra·gatgiminno, katta mingsao ge·sasan tota. Indiba angni chanchiako parakna sikbea. Je kattarangan katta mingsa·o changgni ba changgittamna salrika gita, ba tong·tang dake aganna nanga raka ge·gni ba ge·gittamba jakkalaniko an·tangde namnika. Raka ge·sasan totgenchimode, mitam jolni kri agangipa kattarang, asol ku·rang aganbewal gimagen. Ian dukni ong·gen. Jekai: ka·saa - ka·sa·a, ka·wakpila - ka·wakpil·a, na·abain - na·aba·in, ga·akbaenga - ga·akba·enga, cha·ambaa - cha·amba·a, ja·rikbajaenga - ja·rikba·ja·enga aro uandakgiparang.

Changpaja·oba sappaja·oba, uigijagiparangna Computer-o, MS Word-o maikai rakako totna nanga, alamala sapatango dakmesokataniko niangna sikode ia link-oniko niangpa·bo:


ba


----------------------------------------------------------------------

YouTubbe Link: Rakako ripengtangna ma·talata

ba



Mol·molani: Changsatai, ia seanio taridapatna aro nambatanina agandapanirang na·simango donggenchimode sakprakkon comment-o ku·rangtangko on·atpachina mol·molan baksa mitelbea, maina "
Uigiparang jrip-mittip napchipari donggenchimode sawa ku·rangko on·e nama dingtanganiko ra·bagen"

Skanggipa posted: 22nd Oct., 2017
Last Edited: 20th Aug., 2019


Friday, 20 October 2017

ZERO ba JERO



          A·chik literature-ode ba A·chik oikorrango convention-ni (ba niamo ra·gatani) gitade F, Q, V, X, Y aro Z letters ba oikorrangkode jakkalrongja aro jakkalsrangja. Maini gimin ua ge·bonga oikorrangko jakkaljaha? Ian A·chik ku·o, katta aganrongbewalo ua oikorrangni sul aro ku·rang dongja·ani gimin ong·a. Uni gimin A·chik ku·siko seanirango F, Q, V, X, Y aro Z oikorrangko jakkalaniara krachong·motja. Ua oikorrangko jakkaljana, sakprakan gisik rakna aro kim·kime ja·rikna.

         Indiba je kattarangan ku·tango katta dongjachim aro gipin ku·chikoni jakkalchapa ua jatni gam·ata aro seaniko ja·rikna nanga. A·chik ku·o donggijagipa kattarango gipin ku·sikoniko asol apsan jakkale sena nanga aro,  jekai english kattao A·chik ku·ko jakkalchapode hyphen (-)-chi dingtangatna nanga.
Mesokna: literature-o (literatureo ong·ja), 


    Uni gimin A·chik ku·chi aganpaode ZERO-kode JERO inesa gam·atskani ong·skara.

  •        Ha3! Indiomangba saoba alamala poraigipa A·chik ku·tangchi aganengmitingo ZERO-ko JERO ine aganode, sakgipin "maginasa poraia donga biara, zero-koan gam·atna da·onan sapkuja JERO inesa agankuaia" inenba mitdakskara ba agan-balekesa roskara. Garo ku·ko aganengga ong·ode gam·atani ku·rang ong·a inenba channa man·aia ine angade namnikaia. Indiba bebean English-chi agannengmitingo ZERO-ko JERO ine gam·atode ong·chongmotja.



      Jeba ong·bo ZERO ba JERO-ni bidingoba agan-ka·dinge wama wagamrangko ramme ronade namkalbranga.