Pap Isolna mitchigipa aro
nidikbegipa ong·a, indiba skimpil·e kema am·on Isolni kema watako man·e gital
ong·taia. Pap dingtangmancha minggni bak
donga: Signi pap (Mortal sins) aro ramram pap (Venial sins). Ramram pap gnang sianggon,
mandeni janggi joljol salgiona re·angja maina marang
gnanggipa janggi salgiona napna man·ja (Par
21: 27).
Niam gitchamo pangchakani:
Sastro-o ma·chake janggi
chiripram-o bebera·aniko adita uiatangko sualna skangba, [i]Pope
Leo X-ni seng·begipa Martin Luther-ni jeanina: “Purgatory cannot be proved
from Sacred Scripture which is in the Canon” jeko pe·skaode “Janggi chiripram-ni gimin jean Canon Law-o
dongachim, uko Rongtalgipa Sastro-o talatani aro mesokani gri”, uni
aganchakaniko janapna ska [Exsurge Domine (June 15, 1520)]. Pope Leo rongtalen
aganchaka, “It is clear that Scripture itself
is sufficient to prove the existence of Purgatory” jeko aganska∙ode, “Sastro-o
mangmangan, janggi chiripram dongchongmota ine mesokna chu·onga”
2 Mak 12: 46
“Uni giminan ua paprangna
on∙anina tangkako chimongaha, jedakode sigiminrang uamangni paprangoniko
jokatako man∙gen” [ba “It is
therefore a holy and wholesome thought to pray for the dead, that they may be
loosed from sins”]
|
Ia Sastro-ni
bak-o (2Mak 12: 46), p’lakni janggiande siani ja·mano joljol rang·san sida salgichina
ba norokchina re·anggijaniko sakki on·a, indiba mittam janggirang biap damsa-o adita somoina donganiko
mesoka. Jeni janggirangan salgichi ong·manaha, bi·chakaniko nangja maina salgio
sakna·anian gri. Arobatai, jeni janggirangan norokchi ong·manaha uamangni
janggiba uandakgipa bi·chakaoniko man·dapaniko man·jawa maina norokni
wal·sareoni jokani dongja, uan jringjrotna sastisa. Uni gimin indake aganani, ‘that they may be loosed from their sins’
ba ‘jedakode sigiminrang uamangni
paprangoniko jokatako man·gen’, ingipa katta janggi chiripram donganiko mangsonga.
Niam Gital-oni pangchakani:
Janggi Chiripram-o rongtalatani:
Sastro-o Niam Gital-ni bakrangoba ia
2Mak 12: 46 baksana apsane pangchakaniko, biap
ge·sa dongani gimin jeon janggini moilako rongtalatani aro su·srangani
donga ine janapanikoba nikna man·a. Rt. Pitor
aro Rt. Paul sakgnian ‘rongtalatani’
ba ‘niani’
uko ‘rongtalatani wa·al’ (cleansing
fire) baksa tosusae aganaha. Rongtalgipa Pitor uni skanggipa chittio,
a·gilsakko tangengmitingo rongtalatani aro su·srangani gimin agana:
1 Pit 1: 6-7
“Da∙o na∙simang
dikdiksana, ma∙manti dakmajoarangchi duk man∙oba, iano na∙simang katchabo.
Wa∙alchi nigimin gimagnigipa sonana bate na∙simangni bebera∙ani gamchatbata.
Uni gimin Jisu Kristo-ko parape∙on, mitela, rasong aro mandera∙ako man∙a
gita, na∙simangba niako man∙a nanga” [ba
“There
is cause for joy, then, even though you may, for a time, have to suffer many
trials. Thus will your faith be tested, like gold in a furnace. Gold,
however, passes away but faith, worth so much more, will bring you in the praise,
glory and honour when Jesus Christ appears”
|
Uibegipa Rt. Paul, 1Kor 3:13-15 sea
chittio-ba, siani ja·mano janggiko rongtalatani biap dongani aro miksonganikoba
agana:
1 Kor 3: 13-15
“13Uamang
sakantioni kam unsalo parak ong∙gen; maina wa∙alchi sakantini kamko Maironga nigen, aro wa∙al an∙tangan uko parape∙gen. 14Ia
pangchakani kosako rikgimin jeni kam dongkama, ua dormahako man∙gen. 15Saniba
kamko kamtokode, gima·ani unin ong∙gen; indiba wa∙aloni naljoka gita ua
jokatako man∙kugen” [ba
“13the work of each one will be shown for what it is. The day of
Judgement will reveal it, because the fire will make everything known. The
fire will test the work of everyone. 14If your work withstands the
fire, you will be rewarded; 15but if your work becomes ashes, you
will pay for it. You will be saved, because it will be as if passing through
fire”]
|
Janggi Chiripram-o rongtalatani:
Ia Rongtalgipa Sastro-o skianio, a·bachengaonin
ma·gipa torom bebera·baenga. Rt. Paul-ni uni chittio aganenggipa, ‘indiba wa·aloni naljoka gita ua jokatako
man· kugen’ (‘You will be saved’ ba mitam pe·anio ‘but he himself shall be
saved), norokni wal·sarekode miksongja maina norokni wa·alara jringjrotni wa·alsa/sastisa.
Maina je darangan, jeni janggian, kimitna aro jrongatna amgijagipa namgijagipa
kamni gimin norokona galonatako man·gipa mamung saloba naljoktaijawa aro
jokatako man·jawa. Rt. Paul ia agananioba salgikoba miksongja·enga maina salgio
sastirang (/wa·al) aro dukrang dongjaha. Uni gimin, Rt. Paulni miksonganiara,
toromni bebera·anio aro skianio gita (doctrines of the church), jeni
janggirangan ia a·gilsakko watangani ja·mano, uni janggi, janggi chiripramram-ona
donatako/watatako man·a, aro ua janggi uni pap-ni kri rongtalatako aro
su·srangatako man·esa, salgiona jokata-niko mangsonga. Indiba maina janggiara, janggi chiripram-ona re·anga? Iana sing·anina parape·a ki·tapo aganchaka: “…marang gnanggipa rongtalgijako aro mitchigniko
dakgiparang maming dakeba uano napjawa…” ba “…nothing unclean shall enter heaven…” (Par 21:27). Uni gimin,
rongtalataniko nangenggipa janggirangsan janggi
chiripram-ona watatako man·a aro
norokona watatako man·gipa janggirang mamung saloba janggi chiripram-ona re·angja.
Jisu
re·bagnigipa chasongo kema ka·ani gimin agana:
Jisu
an·tangba, Mati 12: 31-32-o, ia a·gilsak-o kema watani gimin (1Pit 1: 6-7) aro
re·bagnigipa chasongoba kema watani gimin (1Kor 3: 13-15) aganprakaha. [Christ
himself speaks of forgiveness in this age (here on earth) and in the world to
come].
Mati 12: 31-32
“31Iani
giminan anga na∙simangna agana, manderangni p’lak pap aro kal∙stapaniko kema
ka∙gen; indiba Gisik Rongtalgipani kosako kal∙stape agangipako kema ka∙jawa. 32Mandeni
depanteni kosako agangipako kema ka∙gen; indiba Gisik Rongtalgipani kosako
agangipako ia chasongba, re∙bagnigipa
chasongba kema ka∙jawa” [ba
“31And so I tell you this: people can be forgiven any sin and any
evil thing they say against God, but blasphemy against the Spirit will not be
forgiven. 32The one who speaks against the son of Man, will be
forgiven; but the one who speaks against the Holy Spirit will not be
forgiven, either in this age or in the age to come”]
|
Mandeni janggi
joljol salgiona ba norokona re·angenchimode, re·bagnigipa chasongoba kema
ka·ani dongna kraja aro kema ka·ani dongjawa. Re·bagnigipa chasongo kema ka·ani
dongjagenchimode, maina Jisu Kristo ‘re·bagnigipa
chasongoba kema ka·jawa’ ingipa skianiko janapaha? Uni gimin, daka kam cholon-ni
kri ia a·gilsakoba rongtalatako man·a aro jean Isolni ka·saanio ramram pap gnang siangahachim, re·bagnigipa
chasongoba (sianggani ja·manoba) rongtalataniko man·aniko mangsonga.
[ii]Indiba
bebera·gijagiparang indake agana, “Janggi
chiripram-ko Sastro-oniko nikna man·ja” ba “The word purgatory is nowhere found in Scripture’’. Bebean Sastro-oniko
‘Purgatory’ katta-ko nikna man·ja,
indiba purgatory (janggi chiripram)
dongja ine mangsongskaja aro Katholik mondoli janggi chiripram donga
ine skia aro bebera·a. Katta ‘Trinity’ (/Isol
sanno sakgittam)-koba Sastro-o nikna man·ja indiba Isol sanno sakgittam
donga ine bebera·a. Apsan dake, purgatory
(janggi chiripram ba rongtalatani
biap) donga ine bebera·na Sastro-o sakkirang chu·onga aro janggi chiripram-ni gimin torom-ni skiani-ara (doctrine of purgatory),
Sastro-o aro dakbewala-nio pangchaka gnangsa ong·a.
All
Souls’ Day:
Rongtalgipa
Satro-o aro dakbewal-o (tradition) pangchake,
Katholik torom All Souls’ Day salo,
sianggiminrangni janggiko dingtangmancha gisik ra·ronga aro uamangni janggina
bi·chakaniko dakronga. All Souls’ Day-ko bilsini November 2 tariko mania. Gopram mania ine aganon, an·ching Katholik-rang gopramko manija aro
sigimin-ni manggisikoba olakija. Indiba sigimin janggiko gisik ra·an baksana,
uni janggi Isolni kema ka·aniko nangkuenga ong·ode, kema wataniko man·chinasa
ia a·gilsako tangkuenggipa Kristianrang Isolo mol·mole bi·chaka. All Souls’ Day sianggiminrangna,
jemangan salgiona rimchaksoako man·kujachim uamangna bi·chakna dingtangmancha dongimin
sal ong·a. Sawarang janggi chiripram-ona re·angako man·a? [iii]Jean
Isolni ka·saanio sianggahachim, indiba ia a·gilsakko tangengmitingo chu·onga
gita paprangoni saja wataniko man·jachim, uamangni janggi janggi chiripramo-na re·anga. Jeni janggirangan ramram pap (venial sins) gnang siangahachim,
janggi chiripramo rongtalataniko man·a aro ia rongtalatani norokni sasti baksa
apsanja. Janggi chiripramara, bon·kamgipa biap ong·ja. Janggi chiripram-ona re·anggipa, changsao salgio jringjrotni katcha·aniko
man·chongmotgen. Janggi chiripramo paprangni sajako rongtalatani
matchotahaon, salgiona rimchaksoaniko man·a. Janggi chiripram-ara Isolni ka·saaniko,
p’lak moila-oniko janggiko Isolni rongtalatna sikbeaniko aro salgio Un baksa an·chingko
katchapa·atna sikbeaniko mesoka. Ma·gipa mondoli, november jaa-ko janggi chiripram-o dongenggiparangna bi·chakna (prayer for the Holy Souls
in Purgatory) donaha. A·bachengaonin Kristian-rang sianggiminrangni janggi-na bi·chakaniko
dakba·enga. Uni gimin Kristian-rang Missa bolio, Rosary bi·anio aro dingtang
dingtang bi·anirangchi sigiminrangni janggina an·ching bi·chaka.