Popular Posts

Saturday, 4 November 2017

Janggi Chiripram (Purgatory)

         Ma·gipa Katholik mondoli, Rongtalgipa Sastro-o pangchake janggi chiripram donga ine bebera·a aro skia. Ia bebera·ani songsarek ba pagan-rangni rokkomario bebera·anirangmung apsangrikani dongja aro ning·tubee dingtanga. Ma·gipa Katholik-ni janggi chiripram-o bebera·ani aro sianggimin janggirangna bi·chakaniara (All Souls’ Day) gun gnanggipa aro orto gnanggipa ong·a. Sianggimin janggirangna bi·chakaniara, ning·tubee Sastro-o pangchakesa bebera·ani aro dakbewalani ong·a.




        Pap Isolna mitchigipa aro nidikbegipa ong·a, indiba skimpil·e kema am·on Isolni kema watako man·e gital ong·taia.  Pap dingtangmancha minggni bak donga: Signi pap (Mortal sins) aro ramram pap (Venial sins). Ramram pap gnang sianggon, mandeni janggi joljol salgiona re·angja maina marang gnanggipa janggi salgiona napna man·ja (Par 21: 27).


Niam gitchamo pangchakani:

Sastro-o ma·chake janggi chiripram-o bebera·aniko adita uiatangko sualna skangba, [i]Pope Leo X-ni seng·begipa Martin Luther-ni jeanina: “Purgatory cannot be proved from Sacred Scripture which is in the Canon” jeko pe·skaode “Janggi chiripram-ni gimin jean Canon Law-o dongachim, uko Rongtalgipa Sastro-o talatani aro mesokani gri”, uni aganchakaniko janapna ska [Exsurge Domine (June 15, 1520)]. Pope Leo rongtalen aganchaka, “It is clear that Scripture itself is sufficient to prove the existence of Purgatory” jeko aganska∙ode, “Sastro-o mangmangan, janggi chiripram dongchongmota ine mesokna chu·onga

2 Mak 12: 46
“Uni giminan ua paprangna on∙anina tangkako chimongaha, jedakode sigiminrang uamangni paprangoniko jokatako man∙gen”       [ba “It is therefore a holy and wholesome thought to pray for the dead, that they may be loosed from sins”]
Ia Sastro-ni bak-o (2Mak 12: 46), p’lakni janggiande siani ja·mano joljol rang·san sida salgichina ba norokchina re·anggijaniko sakki on·a, indiba mittam janggirang biap damsa-o adita somoina donganiko mesoka. Jeni janggirangan salgichi ong·manaha, bi·chakaniko nangja maina salgio sakna·anian gri. Arobatai, jeni janggirangan norokchi ong·manaha uamangni janggiba uandakgipa bi·chakaoniko man·dapaniko man·jawa maina norokni wal·sareoni jokani dongja, uan jringjrotna sastisa. Uni gimin indake aganani, ‘that they may be loosed from their sins’ ba ‘jedakode sigiminrang uamangni paprangoniko jokatako man·gen’, ingipa katta janggi chiripram donganiko mangsonga.

Niam Gital-oni pangchakani:
Sastro-o Niam Gital-ni bakrangoba ia 2Mak 12: 46 baksana apsane pangchakaniko, biap ge·sa dongani gimin jeon janggini moilako rongtalatani aro su·srangani donga ine janapanikoba nikna man·a. Rt. Pitor aro Rt. Paul sakgnian ‘rongtalatani’ ba ‘niani’ uko ‘rongtalatani wa·al’ (cleansing fire) baksa tosusae aganaha. Rongtalgipa Pitor uni skanggipa chittio, a·gilsakko tangengmitingo rongtalatani aro su·srangani gimin agana:

1 Pit 1: 6-7
“Da∙o na∙simang dikdiksana, ma∙manti dakmajoarangchi duk man∙oba, iano na∙simang katchabo. Wa∙alchi nigimin gimagnigipa sonana bate na∙simangni bebera∙ani gamchatbata. Uni gimin Jisu Kristo-ko parape∙on, mitela, rasong aro mandera∙ako man∙a gita, na∙simangba niako man∙a nanga”  [ba There is cause for joy, then, even though you may, for a time, have to suffer many trials. Thus will your faith be tested, like gold in a furnace. Gold, however, passes away but faith, worth so much more, will bring you in the praise, glory and honour when Jesus Christ appears
Uibegipa Rt. Paul, 1Kor 3:13-15 sea chittio-ba, siani ja·mano janggiko rongtalatani biap dongani aro miksonganikoba agana:

1 Kor 3: 13-15
13Uamang sakantioni kam unsalo parak ong∙gen; maina wa∙alchi sakantini kamko Maironga nigen, aro wa∙al an∙tangan uko parape∙gen. 14Ia pangchakani kosako rikgimin jeni kam dongkama, ua dormahako man∙gen. 15Saniba kamko kamtokode, gima·ani unin ong∙gen; indiba wa∙aloni naljoka gita ua jokatako man∙kugen”            [ba “13the work of each one will be shown for what it is. The day of Judgement will reveal it, because the fire will make everything known. The fire will test the work of everyone. 14If your work withstands the fire, you will be rewarded; 15but if your work becomes ashes, you will pay for it. You will be saved, because it will be as if passing through fire”]

Janggi Chiripram-o rongtalatani:
Ia Rongtalgipa Sastro-o skianio, a·bachengaonin ma·gipa torom bebera·baenga. Rt. Paul-ni uni chittio aganenggipa, ‘indiba wa·aloni naljoka gita ua jokatako man· kugen’ (‘You will be saved’ ba mitam pe·anio ‘but he himself shall be saved), norokni wal·sarekode miksongja maina norokni wa·alara jringjrotni wa·alsa/sastisa. Maina je darangan, jeni janggian, kimitna aro jrongatna amgijagipa namgijagipa kamni gimin norokona galonatako man·gipa mamung saloba naljoktaijawa aro jokatako man·jawa. Rt. Paul ia agananioba salgikoba miksongja·enga maina salgio sastirang (/wa·al) aro dukrang dongjaha. Uni gimin, Rt. Paulni miksonganiara, toromni bebera·anio aro skianio gita (doctrines of the church), jeni janggirangan ia a·gilsakko watangani ja·mano, uni janggi, janggi chiripramram-ona donatako/watatako man·a, aro ua janggi uni pap-ni kri rongtalatako aro su·srangatako man·esa, salgiona jokata-niko mangsonga. Indiba maina janggiara, janggi chiripram-ona re·anga? Iana sing·anina parape·a ki·tapo aganchaka: “…marang gnanggipa rongtalgijako aro mitchigniko dakgiparang maming dakeba uano napjawa…” ba “…nothing unclean shall enter heaven…” (Par 21:27). Uni gimin, rongtalataniko nangenggipa janggirangsan janggi chiripram-ona watatako man·a aro norokona watatako man·gipa janggirang mamung saloba janggi chiripram-ona re·angja.

Jisu re·bagnigipa chasongo kema ka·ani gimin agana:
            Jisu an·tangba, Mati 12: 31-32-o, ia a·gilsak-o kema watani gimin (1Pit 1: 6-7) aro re·bagnigipa chasongoba kema watani gimin (1Kor 3: 13-15) aganprakaha. [Christ himself speaks of forgiveness in this age (here on earth) and in the world to come].
Mati 12: 31-32
31Iani giminan anga na∙simangna agana, manderangni p’lak pap aro kal∙stapaniko kema ka∙gen; indiba Gisik Rongtalgipani kosako kal∙stape agangipako kema ka∙jawa. 32Mandeni depanteni kosako agangipako kema ka∙gen; indiba Gisik Rongtalgipani kosako agangipako ia chasongba, re∙bagnigipa chasongba kema ka∙jawa”          [ba “31And so I tell you this: people can be forgiven any sin and any evil thing they say against God, but blasphemy against the Spirit will not be forgiven. 32The one who speaks against the son of Man, will be forgiven; but the one who speaks against the Holy Spirit will not be forgiven, either in this age or in the age to come”]
Mandeni janggi joljol salgiona ba norokona re·angenchimode, re·bagnigipa chasongoba kema ka·ani dongna kraja aro kema ka·ani dongjawa. Re·bagnigipa chasongo kema ka·ani dongjagenchimode, maina Jisu Kristo ‘re·bagnigipa chasongoba kema ka·jawa’ ingipa skianiko janapaha? Uni gimin, daka kam cholon-ni kri ia a·gilsakoba rongtalatako man·a aro jean Isolni ka·saanio ramram pap gnang siangahachim, re·bagnigipa chasongoba (sianggani ja·manoba) rongtalataniko man·aniko mangsonga.
[ii]Indiba bebera·gijagiparang indake agana, “Janggi chiripram-ko Sastro-oniko nikna man·ja” ba “The word purgatory is nowhere found in Scripture’’. Bebean Sastro-oniko ‘Purgatory’ katta-ko nikna man·ja, indiba purgatory (janggi chiripram) dongja ine mangsongskaja aro Katholik mondoli janggi chiripram donga ine skia aro bebera·a. Katta ‘Trinity’ (/Isol sanno sakgittam)-koba Sastro-o nikna man·ja indiba Isol sanno sakgittam donga ine bebera·a. Apsan dake, purgatory (janggi chiripram ba rongtalatani biap) donga ine bebera·na Sastro-o sakkirang chu·onga aro janggi chiripram-ni gimin torom-ni skiani-ara (doctrine of purgatory), Sastro-o aro dakbewala-nio pangchaka gnangsa ong·a.

All Souls’ Day:
            Rongtalgipa Satro-o aro dakbewal-o (tradition) pangchake, Katholik torom All Souls’ Day salo, sianggiminrangni janggiko dingtangmancha gisik ra·ronga aro uamangni janggina bi·chakaniko dakronga. All Souls’ Day-ko bilsini November 2 tariko mania. Gopram mania ine aganon, an·ching Katholik-rang gopramko manija aro sigimin-ni manggisikoba olakija. Indiba sigimin janggiko gisik ra·an baksana, uni janggi Isolni kema ka·aniko nangkuenga ong·ode, kema wataniko man·chinasa ia a·gilsako tangkuenggipa Kristianrang Isolo mol·mole bi·chaka. All Souls’ Day sianggiminrangna, jemangan salgiona rimchaksoako man·kujachim uamangna bi·chakna dingtangmancha dongimin sal ong·a. Sawarang janggi chiripram-ona re·angako man·a? [iii]Jean Isolni ka·saanio sianggahachim, indiba ia a·gilsakko tangengmitingo chu·onga gita paprangoni saja wataniko man·jachim, uamangni janggi janggi chiripramo-na re·anga. Jeni janggirangan ramram pap (venial sins) gnang siangahachim, janggi chiripramo rongtalataniko man·a aro ia rongtalatani norokni sasti baksa apsanja. Janggi chiripramara, bon·kamgipa biap ong·ja. Janggi chiripram-ona re·anggipa, changsao salgio jringjrotni katcha·aniko man·chongmotgen. Janggi chiripramo paprangni sajako rongtalatani matchotahaon, salgiona rimchaksoaniko man·a. Janggi chiripram-ara Isolni ka·saaniko, p’lak moila-oniko janggiko Isolni rongtalatna sikbeaniko aro salgio Un baksa an·chingko katchapa·atna sikbeaniko mesoka. Ma·gipa mondoli, november jaa-ko janggi chiripram-o dongenggiparangna bi·chakna (prayer for the Holy Souls in Purgatory) donaha. A·bachengaonin Kristian-rang sianggiminrangni janggi-na bi·chakaniko dakba·enga. Uni gimin Kristian-rang Missa bolio, Rosary bi·anio aro dingtang dingtang bi·anirangchi sigiminrangni janggina an·ching bi·chaka.





[i]  Catholic Answers; tract; Purgatory

[ii]  ThoughtCo; Scott P. Richert; Purgatory in the Old and New Testaments; March 8, 2017
[iii]  Ref. CCC 1030 - 1032