Me·mang dongchongmotama? Donga ong·ode
maikai Katholik-rang chanchiani ong·skaa?
[1]Bang·a
Kristian-rangan me·mangni golporangko maiba u∙isokna amgijagipa ong·ani ba saitan-ni kam ine bebera·a.
Indiba ia minggnisan ong·na ba dongna kra·ama? Katholik torom-o me·mang
dongchongmota ine skichong·motanide dongja aro torom-ni mitam u∙ibegipa-minsinbegiparang
iani bidingo meligrikgijanirangba donga. Indiba ma·gipa mondoli, bang·a
sianggimin janggirango chagronganio aro rongtalgiparangni mikkang pa·anirango
bebera·aha.
Me·mang-ko
English ku·sikchi Ghosts ine agana.
German ku·siko me·mang-ko geist
ine agana aro uni ortoara spirit ba
bimang grigipa janggi ba namgijagipa balwa. Kristianrang gisik-o ba spirit-o bebera·a
(spirits or souls): Isol, Sa·grerang aro sianggimirang-ni janggirang, iarangan gisik (spirits) donganiko mesoka. Indiba
mitamrang, sianggiminrangni janggirang a·gilsako re·ramjaha ine bebera·a maina
uamang bon·kamao chakatpil·aniona kingking be·enoni ma·ekgimin ong·a (Par. 20:
5, 12-13). Katholik torom-ni Katekism-o (CCC 2116), maiba gisik-ni
(spirits) dongna kra·aniko agana. Indiba Katholik torom, iano (CCC 2116) maiba demonic dongchongmota
ine am·sandianiko champenga aro
bimang grigipako nikna jotton ka·aniko dakjachina didia.
Sastroo janapanirang:
Rongtalgipa Sastro-oba an·ching me·mang-ko janapaniko nikna man·a. Endor-o
me·mang muni pi·gipa me·chik, Saul raja-ni mol·molaniko man·enba katchinikgipa Samuel-ni me·mang-ko okamaha (1 Sam. 28:3-25). Me·mang muni pi·gipa me·chik-ni Samuel-ni me·mang-ko nikon, uni kenbee
chrikaniara, ua me·chik, an·tangko me·mangko okamna man·a ine parakani tol·gipa
ong·a ine nikna man·a. Unikoa, Samuel-ni
me·mang-ko nikani chong·motgipa
ong·a ine mesokna gita sakki ong·skaa. An·ching
Judas Makkabius-ni gitcham Kamal Dal·gipa Onias-ko jumangchi nikjumanganikoba nikna gita man·a. Ua Onias-ni jakrangko bawange Jihudi jat gimikna bi·chakenganiko (2 Mak
15:11-17) jumango nikaha.
Niam gitalo-ba Mati-ni sea Nama
katta-o, Tabor a·brio Jisu-ni sninggipa sakgittam Jisuni Mose aro Elijah baksa
golpoako nikaha (Mat. 17:1-9). Mose
chakatpil·kujachim indiba Elijah be·en bimang baksa rimdoako man·gipa ong·a (2
Raja 2:11; 1 Mak 2: 58). Jisuni mikkang dingtang ong·na skangba, Jisuni sagalni
chio rama re·ako nikon, sninggiparang Jisu-ko me·mang ine chanchie
kenjagokachim (Mat 14:26). Ia a·sel ong·ani sninggiparang me·mang donga ine
bebera·aniko mesoka. Jisu-ni chakatpil·ani ja·mano, Uni sninggiparangna mikkang
pa·on sninggiparangni me·mangko
nikenga ine kenbea gnang chanchion Ua uamangko manengjaha. Indiba Ua uamangko
manengani pal, Uni jakrangko aro ja·arangko nichina, uko dangtape nichinasa
aganska∙aha.
Unikoa, Jisu me·mango be·en aro grengrang dongja inesa Uni sninggiparangna
aganska·aha (Luke 24:37-39). Uni gimin Sastro-o, me·mang (ba spirits) bimang
gri ong·e a·gilsako mangmesokani dongchongmota ine an·ching ra·chakna man·a. An·ching
sninggiparangni me·mangni gimin chanchiani dongon Jisuni uamangko manenganiko
nikjaha. Ian me·mang dongna kra·aniko mesoka.
Torom-ni
mitam kamalrang me·mang
dongani gimin bebera·rajaha aro
sastro-o Samuel-ni gimin uamang satan-ni kamsa ong·a (demonic activity) ine ra·skaa.
Rongtalgipa Augustine bang·a me·mang
golporangkon sa·grerangko nikjumangani (angelic visions) ineba janapskaa.
Mittam a·selrango, me·mang (ba janggirangko) Isol tanggenggiparangna mikkang pa·china
cholko rai on·a ine agana.
[Read the source: Do Ghosts Really Exist?]
[2]Saksa
u∙ibegipa
Boston College-ni Katholik, Professor Peter Kreefts, me·mang dongama dongja ine sing·anina mamung jaja·ani grian, ‘Oe, donga’ ine aganchaka aro ua
talataniko daka: “Even without our action
or invitation, the dead do appear to the living. There is enormous evidence of
‘ghosts’ in all cultures” ba “An·ching
mamungko dakjaoba ba chanchijaoba, tangenggiparangna siangiminrang maiba dake nikjumanga
ba mesoka. Me·mang donga ine a·sel ong·anirangko gimik jat-on knana man·a”.
Indiba Prof. Kreefts indake talatkua,
Katholik-ni u∙ina
aro ma·sina nangchenganiara, ‘an·ching uamang (me·mang) baksa golpona ba
uamangko nikna jotton ka·na nangja’ maina nikna amgijagipa ba bimang
grigipako (spiritism or occult) nikna jotton ka·aniara pap ong·a. [We should not try to contact or communicate
with them]. An·chingara iako u∙isokna amja aro uandakgipa namgijagipa
gisikrango (evil spirit-rango) ja·guaonina simsakbena nanga. Uni gimin,
uandakgipa ma·sisokgijagipa aro u∙isokgijagipa ong·telaigiparang ong·on
an·ching Isolona an·pilna (ba ra·bana)
nanga, Uni parape·anio aro Uni toromo pangchakna nanga. [Read
the source: Real but Dangerous: A Catholic Account of the 3 Kinds of Ghosts]
Indide
maidake an·chingni bebera·anio nangdimna ba bakrimna man·a? Dr.
Kreefts-ni aganani gitade, me·mang jat gittam donga (three kinds of
ghosts). Uarangara sianggimin, ja·mano biap ge·gittamoni re·bara: Norokoni, Janggi Chiripramoni aro Salgioni.
Norokoni me·mangara (Ghosts from hell) ka·namja, kenbegni aro namgija∙ona
dila (malicious & deceptive). Ka·namgijagipa ong·ani gimin ua kenbegniko
ka·a, mitchigniko daka aro agrepil·e mandeko kal·ake so·sojengjeng
ong·ata. Uandakgipa namgijagipa gisikara
(janggiara) norokoni re·bana krara.
Salgini me·mangara (Ghosts from heaven) kusi
ong·gipa aro katchaan gapgipa sianggimin janggirang ong·na krara. Uandakgipa
janggirang, Isolni namnikanio setangna, a·gilsako duk aro suk ong·gijanio
dongengipa jiktangna, dedrangna ba ripengtangna ka·saani, ka·dongani aro ka·dimeani
ku·pattianirangko gisik-o on·ronga. Uandakgipa janggi (gisik ba me·mang)
salgioni re·bagipa ong·na krara. Uandakgipa me·mang tangengipa mandena namgnina
aro ka·donganiko on·gipa ong·a; katchaani aro kusini kobor-ko on·gipa ong·a aro
janggi chiripramoni me·mang baksa
apsanja maina uarangara dakchakaniko aro bi·chakaniko mol·mole am·skagipa ong·skara.
Uandakgipa me·mangrang, a·gilsako tangengipana teng·brapao, bokao aro mikkang
rongchinganirango mangmesokronga ba mangjumango ka·donganiko aganronga.
Katholik Mondoli Rongtalgiparangni nangrimanio bebera·a aro ‘…Rongtalgiparangni nangrimanio… bebera·a’ ine Watatarangni Niam-o bi·a. Rongtalgiparangni nangrimanio, ian
Isolni bil on·anichi tangenggiparangna mikkang pa·na aro ka·dongani chinrangko
ra·bana man·ani ong·a. Rongtalgipa janggirang, jerangan salgio ong·manaha
uamang tangenggiparangna Isolo bi·chakna man·a ine bebera·ani ong·a. Indiba
Rongtalgipa janggirangko me·mang ine
aganja, uamangko rongtalgiparang inesan
aganskaa.
Janggi Chiripram-oni me·mangara
(Ghosts from purgatory) duk ong·gipa, katchaani grigipa aro
dakchakaniko mol·molgipa gisikrang (ba janggirang) ong·a. Uandakgipa me·mangrang
(ba gisikrang ba janggirang), a·gilsako tanggengmitingo kragijanirangna
sajarangko matchotgijanina janggi chiripramo rongtalataniko man·enggiparang
ong·na krara. Uandakgiparang, Isolni ka·saanio sianggiparang aro a·gilsako
tangengmitingo kragija dakgiminrangna rongtalataniko nangkuenggiparang Janggi Chiripram-ona re·angako man·e, duk-o
ga·akenggiparang, sajako man·enggiparang jeni janggirangan dakchakani aro Isolo
bi·chakaniko nangengipa janggirang ong·na krara. Uandakgiparang duk ong·e duk
ong·e, tangenggiparango dakchakaniko mikjumangrango aro bimangrango mol·molaniko
dakronga. Uandakgiparang mandena kenbegni aro ka·namgijarangko mangmesokja
indiba duk ong·aniko aro neng·nikanirangko u∙iatronga. Isolni chol aro bil on·anichi
janggi chiripram-o dongenggiparang
uamangna bi·chakchina tangenggiparangko mol·molaniko, ma·gipa mondolio see
rakkiani aro skianirang bang·a itihas-rang donga. Indiba aganbewalo, janggi
chiripramni janggiko me·mang ine
agantaija.
P’lak manderangni me·mang ine agangipa gimikande me·mang
chong·mot ong·ja. Basakobade maiba bolchem wa·chem an·tangari gam·akoba me·mang
innaia, aro maiba ong·ronggija ong·anikoba me·mang ine agangipa me·mang-de ong·rongtokja. [3]Indiba
maiba u∙isokgijani
ba kennanirang a·sel ong·engon, maikai
norok-ni me·mang (evil ba demon) aro janggi chiripram-ni me·mang (souls from
purgatory) ine ma·sina man·skagen? Ia sing·anina Fr. Vincent Lampert, (Exorcist,
Indianapolis diocese-ni Indiana a·songni) indake talataniko daka, “Bi·chakaniko a·bachengon chu·gimik tom·tomani ong·ode, uan bi·chakaniko
nangengipa janggi chiripramni janggi ong·a. Indiba diabol ong·ode,
kenbegni a·selrang ba kamrang baribatroroskagen
maina Isolo bi·anichi diabol a·rikalaniko man·a”. [If everything becomes silent when we begin praying, then it’s
a soul in purgatory. If it’s evil, things will become more turbulent because a
demon is being tormented by the prayer].
Fr.
Patrick, (uni bimung chong·mot ong·ja), exorcist jean apsan diocese-oni ong·achim, ua indake agana, siani
ja·mano an·chingni janggi salgio ba noroko ong·gen, indiba salgio ong·kugijagipa
rongtalataniko nanggengkugipa janggirangba donga. Basakoba uandakgipa
janggirang ia a·gilsakko badiaba biaprango re·wilwatkua. Anga bebera·a,
uandakgipa janggirangkon mitamrang me·mang ine agana – bimang gri janggi maiba
kamrangchi mandena mangmesokkua. Bang·a uandakgipa a·selrangko anga chagrongaha
ine Father agana. Saoba una uandakgipa obostarango chagrongenga ine aganon, ua pangnan
maidakgipa janggi uko u∙ina
jotton ka·chengrongaa ine Father agana. Uandakgipa a·selara janggi chiripramo dongengipani a·selma ma galonako man·agipa jean Isolni bichal ka·aniko man·kugijagipama.
Galonako man·gipa janggirangni gimin Father indake agana, “Norok gita dakgipa
biap donga. Uarangni dakna man·gni aro man·gijani cholrangko, Isolsan u∙ia.
Anga bebera·a, uandakgipa galonako man·gipa janggirangko anga chagrongaha”. Uni
aganani gitade, uarangni gimin toromni gita dingtangmancha skiani dongja, aro
chanchirimna nangani ong·kuenga (there is
no specific theology and it’s a controversial topic). Ua exorcist-ni kamko
ka·enba, uni bi·ani aro chu·ongnikanide namgijagipa gisikko a·rikgalaninasan. Bang·a
changon, jean name tarisoani gri siangahachim aro toromni bewalo kra·ao gopani
ong·jachim, uandakgipa a·selrangko adita nokdangrango chagrongaha ine ua agana.
Indakgipa a·selrang ong·anirang, janggirangna Isolo bi·chakaniko dakmano aro
Missa Boli-o bi·chakanichi janggirang tom·tomanio ong·ronga inenba Father
agana.
[4]Bang·a
tangengiparang sianggimin janggirang baksa chagrongaha. Janggi chiripramo
dongenggiparang jean rongtalataniko (sakna·aniko) man·engachim uandakgiparangni
a·gilsako tanggengiparangna mangmesokani adita mesokanirang gnang. Rongtalgipa Faustina janggi chiripramo
donggipa janggirangni uo bi·chakanina am·gipako chagronga. Rt. Faustina uni Diary-o chang 14 Janggi Chiripram-o donggengipa
janggirangni gimin janapa. Ua sea: “Changsao anga guri gnanggipa wa·alraragipa
biapo re·anggengachim, jeon duk man·enggipa janggirang bang·achim. Uamang an·tangtangna
gisik nangbe·e bi·engachim, indiba dakchakani grichim; an·chingni bi·chakanisan
uamangna dakchakani ong·a… Anga janggirangko maidakgipa uamangni saknabatgipa
ine sing·achim. Uamangni saknabataniara Isol baksa ong·na sikbeani ine uamang
damsan agachakaha” (Diary, 20).
References:
[4]
(a) Souls in Need, Divine Mercy Library, The Divine Mercy. (b) Saint Faustina and the Suffering Souls, The Divine Mercy, Nov 8, 2013. (c) Saints talk about purgatory - St Faustina, timothyandtitus, April 10, 2011.